ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Εξεγερσιακές συλλογικές δράσεις

σε συγκριτική προοπτική

Αθήνα 9-11 Δεκεμβρίου 2009

Διεθνές συνέδριο_1 χρόνο μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008

ΤΕΤΑΡΤΗ 9 Δεκεμβρίου

18.30 Εναρκτήρια συνεδρία

Χαιρετισμοί

από τον πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου καθ. Β. Αρτινοπούλου

από τον πρόεδρο του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, καθ. Π. Παπαστράτη

από τον αν. πρόεδρο του ΠΜΣ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, καθ. Ν. Θεοτοκά

19.30: Σεραφείμ Σεφεριάδης (Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κύκλος Συγκρουσιακής Πολιτικής): Εισαγωγικά σχόλια: Εξεγερσιακές συλλογικές δράσεις σε συγκριτική προοπτική

19:40: Εναρκτήρια ομιλία

Frances Fox Piven, Graduate Center of the City University of New York.

The Role of Violence in Mass Protests.

Ο ρόλος της βίας στη μαζική διαμαρτυρία

20.15: Διάλειμμα

20.30: Οργισμένος Δεκέμβρης (vτοκιμαντέρ), Διάρκεια 45’

Καρανικόλας Ερρίκος, Κερσανίδης Άκης, Μασούρας Αστέρης, Πουλημένη Σταυρούλα, Τζελέπη Χρύσα, Τσίφης Σεμπάστιαν, Wherlok Craig

Όμαδα Τεκμηρίωσης Κινητοποιήσεων Δεκέμβρη `08

ΠΕΜΠΤΗ 10 Δεκεμβρίου

II 10.00-12.00

Πολιτικές και πολιτισμικές διαδρομές των δημόσιων συγκρουσιακών ταραχών: μια διεθνική ματιά

►Συντονισμός: Γ. Μοσχονάς, Πάντειο Πανεπιστήμιο

M. Oberti, Sciences Po

The French republican model of integration: the theory of cohesion and the practice of exclusion

Μ. Σημίτη, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Η Μεταβαλλόμενη Ροή των Εξεγέρσεων

M. King, Birmingham City University

Comparing the French Riots from 2005 with the Urban Disorders in England &

Wales

since the 1980s: Causal similarities?

King, M. -Comparing the French Riots from 2005 with the Urban Disorders in England & Wales since the 1980s: Causal similarities? from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
This paper compares the wider contextual issues and underlying causes of the riots that occurred in the banlieues and other areas of France from 2005 with those of the urban disorders that have taken place in England and Wales from the 1980s, placing the latter into three distinct categorical and temporal waves. It not only explores the extent to which it is possible to draw out causal similarities between the events in these countries, but to extrapolate from these to theoretical understandings of causal commonalities of urban riots generally.

J. Goldstone, George Mason University

Whose Violence? Protest and Repression in the wake of the June elections in

Iran

Goldstone, J. -Whose Violence? Protest and Repression in the wake of the June elections in Iran from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Protests following the June 12 election in Iran turned violent, with shootings, car burnings, shops being attacked, and massive arrests. But it appears that violence, far from being an activity of the rioters, was not only used by the state in repression, but also as 'staged violence' by state actors that was later blamed on protestors to make them appear as dangerous vandals. This is, I believe, a new element in the state repertoire of actions against peaceful protestors. The protestors, in turn, need to find ways to combat both the repression and the state enactments, if their movement is to survive. As in other cases (Burma, China), in Iran it appears that mass protest only has an impact on governments that care about their humanitarian standing (e.g. democracies), or whose elites no longer support their system (Iran under the Shah, Eastern Europe). Violent protest thus can prick the conscience of democratic regimes, but has no role in making 'velvet revolutions' against authoritarian states.

III 12.30-14.30

«Πίσω από τις γραμμές»: δομικές και δυναμικές αιτίες στην ανάπτυξη μιας προαναγγελθείσας εξέγερσης

►Συντονισμός: Δ. Χριστόπουλος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Δ. Παπανικολόπουλος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Μας ρημάξατε τη ζωή, θα ρημάξουμε τα πάντα»

Οι αιτιώδεις μηχανισμοί πίσω από τα συγκρουσιακά γεγονότα του Δεκέμβρη

Παπανικολόπουλος, Δ. -'You've ruined our lives, we will ruin everything': Contentious December's Causal Mechani from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
«Μας ρημάξατε τη ζωή, θα ρημάξουμε τα πάντα»: Οι αιτιώδεις μηχανισμοί πίσω από τα συγκρουσιακά γεγονότα του Δεκέμβρη

Εδώ και ένα χρόνο έχουν κατατεθεί ουκ ολίγες ερμηνευτικές προσεγγίσεις για τα γεγονότα του περασμένου Δεκέμβρη. Σχεδόν στο σύνολό τους όμως προσπαθούν να εξηγήσουν τα συγκρουσιακά γεγονότα που έλαβαν χώρα εστιάζοντας την ανάλυση σε παράγοντες που ήταν παρόντες πολύ πριν τα γεγονότα, όπως απονομιμοποίηση των θεσμών και των κομμάτων που αδυνατούν να επιλύσουν τα κοινωνικά προβλήματα, ματαίωση των προσδοκιών, ιδιαίτερα των νέων, λόγω της νεοφιλελεύθερης καταιγίδας, επιθυμία αδιαμεσολάβητης πολιτικής παρέμβασης στη βάση αυτής της ματαίωσης και αυτής της απονομιμοποίησης, κρίση των θεσμών κοινωνικοποίησης και ανάπτυξη μιας ατομικιστικής ηδονιστικής ιδεολογιάς που επέτρεψε την αδιαμεσολάβητη αυτή παρέμβαση και μάλιστα με αυτά τα χαρακτηριστικά. Η ύπαρξη όμως αυτών των παραγόντων ποτέ δεν είναι αρκετή για να προκαλέσει μια εξέγερση. Συγκρουσιακά γεγονότα άλλωστε έλαβαν χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων χωρίς να λάβει χώρα καμιά εξέγερση. Κανείς επίσης από τους προαναφερθέντες παράγοντες δεν εξηγεί το χρόνο εκδήλωσης της εξέγερσης. Μπορεί βέβαια η δολοφονία να εκληφθεί εύκολα ως η αφορμή για να εκδηλωθούν οι αιτίες. Όμως δεν μπορεί να εξηγήσει ούτε τη μαζικότητα, την κοινωνική και γεωγραφική έκταση της -ας πούμε αναμενόμενης- κινητοποίησης, ούτε τη συγκρουσιακότητα, την επιλογή και/ή την αλλαγή του ρεπερτορίου δράσης, ούτε τις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες και αντιπαλότητες, που θα προκύψουν, ούτε φυσικά την έκβαση. Αν λοιπόν η ανάληψη κάποιων κινητοποίησεων μπορεί να εξηγηθεί από τη συνάντηση «δομικών» αιτίων και της αφορμής της δολοφονίας, μία σειρά από παραμέτρους, όπως ο χαρακτήρας, η μαζικότητα, η συγκρουσιακότητα, η εξέλιξη και η έκβαση των κινητοποιήσεων, δεν μπορούν. Αυτές τις παραμέτρους θα προσπαθήσω να ερευνήσω στο κείμενό μου. Για το σκοπό αυτό προχώρησα σε μια λεπτομερή καταγραφή των συγκρουσιακών γεγονότων της εξέγερσης ύστερα από αποδελτίωση τριών εφημερίδων (Ελευθεροτυπία, Αυγή, Ριζοσπάστης) και του ηλεκτρονικού ιστότοπου Athens indymedia, ενώ συνέλεξα και πλήθος ανακοινώσεων των κυριότερων οργανώσεων και δικτύων που έλαβαν μέρος στην εξέγερση, μεγάλο όγκο οπτικοακουστικού υλικού (βίντεο, φωτογραφίες), πραγματοποίησα συνεντεύξεις και συμβουλεύθηκα ένθετα, περιοδικά και επιμέρους άρθρα που ήταν αφιερωμένα στην εξέγερση του Δεκέμβρη. Αφού λοιπόν εντόπισα και κατέγραψα τα γεγονότα διαμαρτυρίας, χωρίς ωστόσο να μπορώ να ισχυριστώ ότι η καταγραφή είναι πλήρης, θα προσπαθήσω, ακολουθώντας το ερευνητικό πρόγραμμα που εισηγούνται στο Dynamics of contention οι Tilly, Tarrow και McAdam και στο Contentious politics οι δύο πρώτοι, να εντοπίσω τους αιτιώδεις μηχανισμούς που μπορούν να ερμηνεύσουν τις παραμέτρους τις οποίες προανέφερα

Κ. Κανελλόπουλος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η τυχαία έκρηξη ενός αναρχικού κινήματος

Κανελλόπουλος, Κ. -The Accidental Eruption of an Anarchist Movement from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Η τυχαία έκρηξη ενός αναρχικού κινήματος

Η κοινωνική έκρηξη που πυροδοτήθηκε από τη δολοφονία Γρηγορόπουλου σημάδεψε αναμφίβολα τον περασμένο χειμώνα. Στην ανακοίνωση που ακολουθεί θα επιχειρηθεί σε πρώτο επίπεδο μια σφαιρική καταγραφή των γεγονότων, του τρόπου και των διαδρομών μέσω των οποίων αυτά εκτυλίχθηκαν, των ερμηνευτικών πλαισιώσεων που αναπτύχθηκαν, των αιτιών που τα προκάλεσαν, των αλληλεπιδράσεων των διαφόρων διεκδικητικών υποκειμένων με τους αντιπάλους τους καθώς και των επιπτώσεων που είχαν όλα αυτά σε πρώτο τουλάχιστον χρόνο στην εγχώρια πολιτική σκηνή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο θα προταθεί μια ερμηνεία της έκρηξης του Δεκέμβρη, η οποία θα ξεκινά από τη διαπίστωση ότι τα γεγονότα τα ίδια εμπεριέχουν τρεις διαφορετικές ενίοτε αντικρουόμενες και ενίοτε συμπληρωματικές διαστάσεις: η πρώτη διάσταση είναι η διεθνική – δηλαδή η έκταση που πήραν τα γεγονότα στο διεθνή τύπο και οι δράσεις αλληλεγγύης που αναπτύχθηκαν, η δεύτερη αφορά τις αφηγήσεις που αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό της χώρας από τους εγχώριους παρατηρητές και φορείς, η τρίτη διάσταση και σαφώς η λιγότερο φωτισμένη είναι η θέαση του Δεκέμβρη του 2008 από την πλευρά των αδιαφιλονίκητων πρωταγωνιστών του – δηλαδή των διαδηλωτών που προέβησαν σε πράξεις βίας. Η ερμηνεία δηλαδή της έκρηξης του Δεκέμβρη ως ενός κατά βάση αναρχικού κινήματος εξηγεί σε μεγάλο βαθμό πολλές από τις πτυχές του και ιδίως τις αντιδράσεις και την αμηχανία που προκάλεσε, και προκαλεί, στους επίσημους φορείς (αρχές, κοινοβουλευτικά κόμματα, θεσμικούς διανοούμενους) ενώ επίσης αναδεικνύει κρίσιμες και μάλλον παραμελημένες από την σύγχρονη βιβλιογραφία όψεις του κινηματικού φαινομένου.

Ν. Λούντος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Μειοψηφίες», «πρωτοπορία» και το αίτημα της αντι-ηγεμονίας. Ο Δεκέμβρης είχε πρελούδιο

Λούντος, Ν. -Minorities, Vanguards and the Counter-Hegemonic Claim. December had a Prelude from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Μειοψηφίες, πρωτοπορία και το άιτημα της αντι-ηγεμονίας. Ο Δεκέμβρης είχε πρελούδιο

Η εκρηκτικότητα και το εύρος που χαρακτήρισαν τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008 παρείχαν επιχειρήματα σε προσεγγίσεις που, εστιάζοντας στο καινοφανές, τα εξέτασαν ως στιγμιαία παρέκκλιση, εξορίζοντάς τα στη σφαίρα του μη εξερευνήσιμου. Στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται αναγωγιστικές ερμηνείες που εντοπίζουν την οικονομική κρίση και την εξαθλίωση ως βασικούς κινητήριους παράγοντες. Στην παρουσίασή μας υποστηρίζουμε ότι ο Δεκέμβρης υπήρξε κορύφωση μιας κινηματικής ροής και η ερμηνεία του δεν μπορεί να γίνει χωρίς μελέτη των εμπειριών, των συμπερασμάτων και των κατευθύνσεων που έχουν διαμορφωθεί στο εσωτερικό των κοινωνικών κινημάτων στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα χρησιμοποιώντας την έννοια της “μειοψηφίας” που χρησιμοποιείται ευρύτατα στον κυρίαρχο λόγο όταν αυτός στρέφεται κατά κοινωνικών κινητοποιήσεων θα δείξουμε, εξετάζοντας τις πλέον κομβικές κοινωνικές κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών, ότι στο εσωτερικό τους διαμορφώθηκαν μαχητικές μειοψηφίες που πρότειναν την κλιμάκωση των αγώνων και την αύξηση της συγκρουσιακότητας. Οι μειοψηφίες αυτές δεν βρέθηκαν απομονωμένες, αντίθετα κατάφεραν να αποτελέσουν την πρωτοπορία σε αγώνες που απέκτησαν πλειοψηφική υποστήριξη. Καθώς τα δίκτυα αυτά των μειοψηφιών πύκνωναν και διαμόρφωναν δεσμούς αλληλεγγύης μεταξύ τους έθεταν το αίτημα της συγκρότησης και της έκφρασης μιας αντι-ηγεμονίας απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία. Το αίτημα αυτό δεν βρήκε συνομιλητή στην επίσημη πολιτική σκηνή. Ο Δεκέμβρης υπήρξε διττή καταγραφή αφενός του επιπέδου πύκνωσης αυτών των πρωτοπόρων δικτύων, αφετέρου του ρήγματος μεταξύ αυτών των δικτύων και της πολιτικής τους εκπροσώπησης.

IV 17.00-19.00

Κατασκευάζοντας τη φιγούρα του «εξεγερμένου»: η σκυτάλη στο Λόγο

►Συντονισμός: Μ. Σημίτη, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Κ. Κωστόπουλος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Διανοούμενοι και «Δεκέμβρης». Σιωπή ή παρέμβαση;

Κωστόπουλος, K. -Intellectuals and 'December'. Silence or Intervention? from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Διανοούμενοι και «Δεκέμβρης». Σιωπή ή παρέμβαση;

Σύμφωνα με τη θεωρία των διανοουμένων, ο διανοούμενος δεν είναι αυτός που απλά ανήκει στα «διανοητικά επαγγέλματα». Ούτε είναι κάποιος που στοχάζεται και υπερασπίζεται τις αιώνιες και ανιδιοτελείς αξίες της Ανθρωπότητας, αναζητώντας την Αλήθεια. Ούτε, τέλος, ένα ανήσυχο πνεύμα που αποστολή του είναι να κρίνει και να σκέφτεται πάντα «ενάντια». Αντιθέτως, ο διανοούμενος, προϊόν της νεωτερικότητας, είναι ένα άτομο του πολιτιστικού – δημιουργός ή καταναλωτής – που αφήνει το πεδίο της επαγγελματικής του αρμοδιότητάς για να παρέμβει, με το κύρος του, σε υποθέσεις της δημόσιας σφαίρας. Η λειτουργία του, λοιπόν, είναι ουσιαστικά πολιτική. Με βάση τον παραπάνω ορισμό, πώς μπορεί να αξιολογηθεί η στάση των διανοουμένων τις μέρες του Δεκέμβρη; Σιώπησαν ή εκφράστηκαν παίρνοντας θέση για το ότι συνέβαινε γύρω τους; Και αν ορισμένοι παρενέβησαν στη δημόσια σφαίρα, ποιοι είναι αυτοί; Ποιές μορφές παρέμβασης επέλεξαν και ποιο ήταν το περιεχόμενο τους; Διαφωνούν ή συμφωνούν μεταξύ τους; Λαμβάνοντας υπόψη πως ένας από τους προνομιακούς – όχι όμως αποκλειστικός – χώρους παρέμβασης των διανοουμένων είναι τα έντυπα μέσα ενημέρωσης, ερευνήθηκε το περιεχόμενο δέκα εφημερίδων (Αυγή, Α1, Ελευθεροτυπία, Ελεύθερος Τύπος, Εποχή, Καθημερινή, Τα Νέα, Το Βήμα, Πριν) για την περίοδο από τις 7 Δεκεμβρίου του 2008 έως και τις 11 Γενάρη 2009 (πρώτη Κυριακή μετά το τελευταίο συλλαλητήριο στις 9/01/2009). Σκοπός της έρευνας είναι να εντοπιστούν οι διανοούμενοι που παρενέβησαν σε αυτά τα έντυπα, τη συγκεκριμένη περίοδο, για τα γεγονότα του Δεκέμβρη, οι μορφές της παρέμβασης τους (υπογραφή εκκλήσεων, ανοικτές επιστολές, κοινά κείμενα, άρθρα, κλπ) καθώς και, μέσα από μια ανάλυση περιεχομένου κατά θέματα, να οριοθετηθούν οι θέσεις τους και τα ζητήματα που τους απασχόλησαν. Ο αριθμός των παρεμβάσεων, η μορφή και το περιεχόμενο τους φανερώνουν ότι «υποθέσεις», όπως ο «Δεκέμβρης», που συγκλονίζουν τη δημόσια σφαίρα, αποτελούν για τους διανοούμενος μια πρώτη τάξης ευκαιρία να εκφραστούν και να αντιπαρατεθούν δημόσια, επιβεβαιώνοντας τη βασική τους πολιτική λειτουργία.

Ξ. Χρυσοχόου, Δ. Μπάρκας, Γ. Πανίτσα, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Δώστε μας πίσω το μέλλον μας: Κίνητρα, αναπαραστάσεις και ταυτότητες στην συλλογική δράση των μαθητών του Δεκέμβρη

Χρυσοχόου, Ξ.. et al. -Give us our Future Back: Motives, Representations and Identities in School Student Collective A from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Δώστε μας πίσω το μέλλον μας: Κίνητρα, αναπαραστάσεις και ταυτότητες στην συλλογική δράση των μαθητών του Δεκέμβρη

Η παρουσίαση αυτή αποσκοπεί να αναλύσει τους κοινωνιο-ψυχολογικούς παράγοντες που ώθησαν σε διαμαρτυρία μαθητές μετά την δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Μέσα από δύο εμπειρικές έρευνες όπου συμμετείχαν πάνω από 300 μαθητές της Α΄ λυκείου σχολείων της Αθήνας αμέσως μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη, στοχεύουμε να εξετάσουμε τον ρόλο των ταυτοτήτων, των κινήτρων, των στόχων και των αναπαραστάσεων των μαθητών στη συμμετοχή τους σε διαφορετικού τύπου δράσεις. Επίσης η ανάλυση των δεδομένων θα μας επιτρέψει να σκιαγραφήσουμε σε τι διαφέρουν κοινωνιοψυχολογικά οι μαθητές που συμμετείχαν από τους μαθητές που δεν συμμετείχαν. Η παρουσίαση θα στηριχθεί αφενός στα θεωρητικά πλαίσια των Klandermans 1997, Simon et al. 1998, σύμφωνα με τα οποία η συμμετοχή σε συλλογική δράση, εκτός από μια σειρά κινήτρων (συλλογικό, κοινωνικό και ανταμοιβής) και την ταύτιση με την πληττόμενη κατηγορία, εξαρτάται κυρίως με την ταύτιση με την κατηγορία των ακτιβιστών, δηλαδή εκείνων που προχωρούν σε δράσεις και εκφράζουν το κίνημα. Το μοντέλο αυτό εξετάστηκε στην πρώτη έρευνα όπου διαφάνηκε ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με τη συμμετοχή είναι το κοινωνικό κίνητρο (η σημασία της συμμετοχής για σημαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος) και το κίνητρο ανταμοιβής (τα προσωπικά οφέλη από το κίνημα εξαιρουμένου του προσωπικού κόστους), καθώς και η ταύτιση με τους ακτιβιστές. Το συλλογικό κίνητρο που εκφράζεται από τον λόγο της συμφωνίας με τους στόχους του κινήματος ως προς την αξία τους, καθώς και η ταύτιση με την κατηγορία “μαθητές”, δεν σχετίζονται με τη συμμετοχή. Αυτό υποδεικνύει από τη μια ότι οι στόχοι της κινητοποίησης αυτής δεν ήταν ο πιο σημαντικός παράγοντας καθώς επίσης ότι η ταύτιση με την ευρύτερη κατηγορία των μαθητών δεν ήταν αρκετή για να ωθήσει στη συμμετοχή. Αντίθετα, η ταύτιση με τους ακτιβιστές φάνηκε σημαντικός παράγοντας που μάλιστα διαμεσολαβεί την επίδραση των κινήτρων. Για να ερευνηθεί περαιτέρω αυτό το εύρημα χρησιμοποιήθηκε το θεωρητικό πλαίσιο των Simon και Klandermans 2001, σε μια δεύτερη έρευνα με στόχο τη διερεύνηση του ρόλου μιας πολιτικοποιημένης ταυτότητας που σύμφωνα με το μοντέλο δημιουργείται όταν συντρέχουν τρεις παράγοντες: α) όταν μια ομάδα συνειδητοποιεί ότι έχει κοινά προβλήματα, β) όταν αποδίδει αυτά τα προβλήματα σε μια άλλη κατηγορία και γ) όταν προσπαθεί να εμπλέξει στη σύγκρουση την υπόλοιπη κοινωνία. Στη δεύτερη έρευνα μετρήθηκαν αυτοί οι παράγοντες καθώς και διαφορετικές πιθανές ταυτίσεις και αναπαραστάσεις των μαθητών για τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τόσο η ταύτιση με τη “γενιά των 700 ευρώ” όσο και ο στόχος να αφυπνιστεί η ελληνική κοινωνία σχετίζονταν με τη συμμετοχή. Η ταύτιση όμως με τους “εξεγερμένους” διαμεσολαβούσε την επίδραση αυτών των παραγόντων. Η ανάλυση συστάδων υπέδειξε 6 συστάδες όπου ξεχωρίζουν οι ιδεολογικοί και κοινωνιοψυχολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με την συμμετοχή και όπου φαίνεται καθαρά η σημασία των ταυτίσεων καθώς αυτές διαχωρίζουν τους μαθητές που συμμετείχαν απ' αυτούς που δεν συμμετείχαν. Τα αποτελέσματα αυτά θα συζητηθούν τόσο ως προς την θεωρητική όσο και προς την πολιτική τους σημασία.

V 19.30-21.30

«Το νεαρόν της ηλικίας»: κοινωνιογραφικές προσεγγίσεις στην ανάλυση των δημόσιων συγκρουσιακών δράσεων

►Συντονισμός: Σ. Πεσμαζόγλου, Πάντειο Πανεπιστήμιο

H. Johnston, San Diego State University

Youth Activism and Cognition: New Dimensions in the ‘Conflict of Generations’

Johnston, H.Johnston -Youth Activism and Cognition: New Dimensions in the 'Conflict of Generations' from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
This paper suggests that the youthful composition of many contemporary social movements, including student movements, is the “elephant in the room” that rarely is considered beyond assumptions of “biographical availability.” Drawing on cases of student movements and several diverse youth movements (autonomen, punk, hippyism, and antiglobal anarchism) I consider the generational basis of social movements, and the common stereotypes that youthful activism tends to be more absolutist, idealistic, impractical, and violent. I also consider the generational complexity of some movements and generational clustering among different movement organizations. Drawing on research literature from diverse fields of cognitive science, cognitive development, social psychology, and delinquency, this paper develops several propositions regarding youthful activism, generational relations in social movements, and motivational and strategic framing.

K. Markidis, Université Paris VIII

«Savoir manifester ou pas?»: Εθνοδιδακτική προσέγγιση των νεανικών/ «νεολαιίστικων» κινητοποιήσεων στη Γαλλία (Νοέμβριος 2005-Μάιος 2006)

Μarkidis, Κ.- «Savoir manifester ou pas?»: The National-Didactic Approach of the Youthful Mobilisations of the Young France from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
«Savoir manifester ou pas?»: Εθνοδιδακτική προσέγγιση των νεανικών/ «νεολαιίστικων» κινητοποιήσεων στη Γαλλία (Νοέμβριος 2005-Μάιος 2006)

Η ανακοίνωση αυτή αξιοποιεί εμπειρικά δεδομένα τα οποία συλλέχθηκαν με επιτόπια έρευνα στην περιφέρεια του Ιλ-Ντε-Φρανς στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην «κρίση των [γαλλικών] προαστίων» του Νοεμβρίου του 2005 και το αποκορύφωμα της «κρίσης» των φοιτητικών κινητοποιήσεων ενάντια στο Συμβόλαιο Πρώτης Πρόσληψης (ΣΠΠ/CPE) τον Μάιο του 2006. Κινούμενοι από την ανάγκη της άμεσης καταγραφής των γεγονότων και στερούμενοι καταρχήν συγκεκριμένου ερευνητικού σχεδίου, η διαμόρφωση των ερευνητικών ερωτημάτων προέκυψε σταδιακά, στο μέτρο και στο βαθμό που η συσσώρευση των δεδομένων και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των υποκειμένων το επέτρεπαν ή το επέβαλαν. Η συγκεκριμένη ανακοίνωση εκθέτει λοιπόν κάποιες πρώτες αναλύσεις γύρω από τη θεματική της μετάδοσης και της μεταφοράς της υποκειμενικής κινηματικής εμπειρίας και γνώσης μέσα στα πλαίσια έντονα διαφοροποιημένων και μερικές φορές ακόμα και ανταγωνιστικών κοινωνικών χώρων. Ειδικότερα, θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε μια συγκριτική ανάλυση των τρόπων πρόσληψης και οργάνωσης της συλλογικής δημόσιας δράσης διαμαρτυρίας (διαδήλωση-manifestation) σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα (προάστια versus αστικό κέντρο) και πολιτικές συγκυρίες (αυθόρμητη «βίαιη» διαμαρτυρία versus οργανωμένη «ειρηνική» διεκδίκηση), επικεντρωνόμενοι πάντα στο ζήτημα της παραγωγής και της αφομοίωσης από τα υποκείμενα πρακτικής πολιτικής γνώσης. Η αναφορά στον όρο της «εθνοδιδακτικής» παραπέμπει στην βασική υπόθεση εργασίας μας η οποία θέτει ως προϋπόθεση της θεώρησης μιας συλλογικής κινηματικής ταυτότητας (εθνο-) την αναγνώριση και την περιγραφή συλλογικών δομών παραγωγής, μετάδοσης και συσσώρευσης κινηματικής γνώσης (-διδακτική). Οι ιδιαίτερες συνθήκες και οι συγκυρίες οι οποίες επικράτησαν σε όλη τη διάρκεια της συλλογής του ερευνητικού υλικού συντέλεσαν στο να τεθούν ζητήματα των οποίων η ανάπτυξη μένει ακόμη περιθωριακή. Έτσι, για παράδειγμα, η επιλογή της κυβέρνησης Βιλπέν να επενδύσει, εκμεταλλευόμενη την χρονική εγγύτητα μεταξύ των δύο νεανικών κρίσεων, στην πρόκληση αντανακλαστικών αντιδράσεων σύγκρισης/σύγγρουσης ανάμεσα σε «νέους» των προαστίων και φοιτητές, μας οδήγησε στο να θέσουμε το ερώτημα του βαθμού στεγανότητας και της αυτονομίας των τρόπων και των μορφών κινητοποίησης, προχωρώντας πέρα από την λογική των περίκλειστων ρεπερτορίων κινηματικής δράσης. Σε εμπειρικό επίπεδο αυτό μεταφράστηκε σε ένα πιο συγκεκριμένο ενδιαφέρον για τα υποκείμενα που είτε λόγω της θέσης τους στα δίκτυα κοινωνικότητας στα οποία μετέχουν, είτε λόγω της συσσώρευσης συγκεκριμένων βιογραφικών χαρακτηριστικών και εμπειριών, λειτουργούσαν ως μεσολαβητικοί παράγοντες («Go-betweens») μεταφοράς κινηματικών γνωστικών πρακτικών ανάμεσα σε διαφορετικούς κοινωνικούς χώρους και πεδία συλλογικής δράσης.

M. Vakaloulis, Université Paris VIII

Κρίση, πολιτική κοινωνικοποίηση και νεολαιίστικη κινηματικότητα

Vakaloulis, M. -Crisis, Political Socialisation and Youthful Consciousness from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Κρίση, πολιτική κοινωνικοποίηση και νεολαιίστικη κινηματικότητα

Η εξεγερσιακή διαμαρτυρία του ελληνικού δεκέμβρη 2008 έγινε αντιληπτή στη Γαλλία και ερμηνεύτηκε σε άμεση συνάφεια με την κινηματική παράδοση της γαλλικης νεολαίας που χαρακτηρίζεται τόσο απο μια αδιάλλειπτη μαζική δράση όσο και από απρόβλεπτες εκρήξεις βίας, κυρίως νέων που προέρχονται από τη μετανάστευση.
Ποια είναι τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών των συγκρούσεων και πως διαφοροποιούνται μορφολογικά, κοινωνιολογικά, συμβολικά; Μπορούμε να μιλάμε για διακριτά κοινωνικά κινήματα με την αυστηρή έννοια του όρου; Ποια συγκριτική ανάλυση και αποτίμηση της ελληνικής συγκρουσιακότητας στο φως της γαλλικής κινηματικής εμπειρίας;

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 11 Δεκεμβρίου

VI 10.00-12.00

Θεσμικοί δρώντες, πολιτική και η εξέγερση: παράλληλοι μονόλογοι;

►Συντονισμός: Μ.Σπουρδαλάκης, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Θ. Καμπαγιάννης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η παρουσία, η παρέμβαση και η οπτική των κομμάτων της Αριστεράς στην εξέγερση του Δεκέμβρη 2008

Καμπαγιάννης, Θ. -Leftist Party Presence, Intervention and Perspectives in the December 2008 Uprising from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Τα κόμματα της Αριστεράς στην εξέγερση του Δεκέμβρη

Αντικείμενο της εισήγησης θα είναι η παρουσία, η παρέμβαση και η οπτική των κομμάτων της Αριστεράς στην εξέγερση του Δεκέμβρη 2008. Τα κόμματα της Αριστεράς στον 20ό αιώνα αναδείχτηκαν σε κύριους κόμβους κινηματικής δράσης είτε αυτό αφορούσε τις δράσεις του εργατικού κινήματος (του οποίου η Αριστερά πρόβαλε ως η πολιτική έκφραση) είτε τις δράσεις των νέων κινημάτων μετά τη δεκαετία του ’60 (που προκάλεσαν τη μετατόπιση της δράσης των υφιστάμενων κομματικών φορέων ή τη δημιουργία νέων). Όμως το ξέσπασμα μιας εξέγερσης αμφισβητεί πάντα τις πολιτικές βεβαιότητες και τις οργανωτικές ρουτίνες των κομματικών φορέων, πολύ δε περισσότερο αυτών της Αριστεράς λόγω ακριβώς των κοινωνικών της ακροατηρίων, των ρητά διατυπωμένων πολιτικών της στοχεύσεων και των ιστορικών της αναφορών. Η εισήγηση θα επικεντρώσει στις περιπτώσεις του ΚΚΕ και του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ. Παρότι κόμματα με αντισυστημικό/αντικαπιταλιστικό λόγο και τα δύο (από διαφορετικές αφετηρίες και ιστορικές διαδρομές), βρέθηκαν να αντικρύζουν την εξέγερση από στάσεις που κυμαίνονταν από τη στρατηγική απορία μέχρι την ανοιχτή εχθρότητα. Ήταν η αιτία αυτών των στάσεων αποτέλεσμα του «βίαιου» και «ανεξέλεγκτου» χαρακτήρα του Δεκέμβρη; Ή μήπως ήταν συνέπεια ιδεολογικών και πολιτικών επιλογών που εντοπίζονται στο συνεχές του κινήματος και όχι στο ασυνεχές της βίας; Η εισήγηση θα αναδείξει έτσι τη σημασία της ιδεολογίας και της πολιτικής στρατηγικής στην κινηματική δράση ως συσσωρευμένων «κεφαλαίων» που φαινομενικά μοιάζουν να μην ανήκουν στη σφαίρα και την αμεσότητα της συγκρουσιακής πολιτικής, καταλήγουν ωστόσο να έχουν καταλυτική επίδραση όταν αυτή ξεσπά και αναζητά τρόπους ευόδωσης των επιδιώξεών της.

Γ. Κατσαμπέκης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ΣΥΡΙΖΑ και Δεκέμβρης: Τα όρια του νέο(λαιο)λαϊκισμού και ο «πόλεμος» στο πραγματικό

Κατσαμπέκης, Γ. -SYRIZA and December: The Limits of Youth Populism and the War Against the Real from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
ΣΥΡΙΖΑ και Δεκέμβρης: Τα όρια του νέο(λαιο)λαϊκισμού και ο «πόλεμος» στο πραγματικό

Ο Δεκέμβρης του 2008 φαίνεται πως επηρέασε, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Ωστόσο για μία συγκεκριμένη πολιτική δύναμη φαίνεται πως έπαιξε έναν εξαιρετικά κρίσιμο ρόλο για την μετέπειτα πορεία της, τόσο όσον αφορά τα εκλογικά της μεγέθη, όσο και τις εσωτερικές οργανωτικές διαδικασίες και τις διεργασίες διαμόρφωσης του ιδεολογικοπολιτικού της στίγματος, αλλά και γενικότερα στην αποκρυστάλλωση της επαγγελλόμενης «νέας αριστερής ριζοσπαστικής ταυτότητάς» της. Ο λόγος γίνεται βεβαίως για τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην παρούσα εισήγηση αναλύουμε τον τρόπο με τον οποίο ο συγκεκριμένος σχηματισμός επιχείρησε να ερμηνεύσει τον Δεκέμβρη, αλλά και να τοποθετήσει τον εαυτό του εντός του, αξιοποιώντας τον ως κορυφαία ταυτοτική στιγμή. Αναδεικνύονται τα ιδιαίτερα κεντρικά σημαίνοντα που επιχείρησε να συναρθρώσει στον λόγο του και διερευνώνται οι ενδεχόμενες λειτουργίες τους. Επίσης, με σημείο αναφοράς αυτή την ιδιαίτερη «ανάγνωση» του ΣΥΡΙΖΑ θίγουμε ορισμένα σημαντικά επίμαχα ζητήματα που απασχολούν την σύγχρονη πολιτική επιστήμη στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς. Πέρα βεβαίως από τα ζητήματα της σημασίας και των λειτουργιών του λαϊκισμού, αναπτύσσονται προβληματισμοί σχετικά με το νέο ρευστό και μεταλλασσόμενο ρόλο του πολιτικού κόμματος/σχηματισμού στα σύγχρονα (μετα)δημοκρατικά συστήματα, για την αντιπαραβολή των σημαινόντων «λαός» και «πλήθος» (ή αλλιώς ηγεμονίας και μετα-ηγεμονίας), όπως και για την ιδέα της αντιπροσώπευσης στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.

Χ. Σίμος, Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΣΥΝ και «Κουκουλοφόροι»: Εχθροί ή Φίλοι; Οι αντιφάσεις του πολιτικού λόγου του Συνασπισμού της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας στην εξέγερση του Δεκέμβρη

Σίμος, Χ. -SYN and 'Balaclava-Bearers': Enemies or Frineds? Contradictions in the Political Discourse of the Coalition of from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
ΣΥΝ και «Κουκουλοφόροι»: Εχθροί ή Φίλοι; Οι αντιφάσεις του πολιτικού λόγου του Συνασπισμού της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας στην εξέγερση του Δεκέμβρη

Πέρα από το «αυθόρμητο» της εξέγερσης του Δεκέμβρη, από την πρώτη στιγμή συμμετείχαν στη διαδικασία αυτή μια σειρά από οργανωμένες πολιτικές ομάδες, οι οποίες με τον πολιτικό λόγο και τις πρακτικές τους καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την πορεία και την έκβαση της εξέγερσης. Από αυτές θα επιλέξουμε να μελετήσουμε τη συμβολή του κόμματος του Συνασπισμού στην εξέγερση. Στην εξέγερση του Δεκέμβρη εκφράστηκαν με οξυμένη μορφή λόγω της πρωτοφανούς έντασης των συνθηκών, μια σειρά από αντιφάσεις και παράδοξα που χαρακτηρίζουν το Συνασπισμό. Βασιζόμενος στην έννοια του πολιτικού όπως αυτή ορίζεται από τον Καρλ Σμιτ, και συνεπώς σε αυτό που υποστήριζε ο Πουλαντζάς, ότι δηλαδή ο πολιτικός λόγος και οι πολιτικές πρακτικές κινούνται πάντοτε ανάμεσα σε διάφορα δίπολα και στις θεωρίες ανάλυσης λόγου που αντλούν από τη δομιστική και την ψυχαναλυτική παράδοση, θα επιχειρήσω να δείξω τις αντιφάσεις του πολιτικού λόγου του Συνασπισμού ιδίως σε σχέση με το ζήτημα των περίφημων «κουκουλοφόρων» και σε σχέση με τη «βία». Αναλυτικότερα, σε σχέση με το ζήτημα αυτό, αναφέρω επιγραμματικά ότι ο πολιτικός λόγος του Συνασπισμού κινήθηκε μεταξύ της απόπειρας κοινωνιολογικής ανάλυσης και της πολιτικής καταδίκης, πάντοτε παραγνωρίζοντας τα πολιτικά χαρακτηριστικά του. Το σύμπτωμα αυτό πολλές φορές οδήγησε το κόμμα αυτό σε αδιέξοδο. Αυτό προϋποθέτει ότι θα παρουσιαστεί συνοπτικά η πολιτική ταυτότητα του Συνασπισμού όπως αυτή επαναδιατυπώθηκε μέσα από τις επίσημες ανακοινώσεις του Γραφείου Τύπου του κόμματος, κατά την εξέγερση του Δεκέμβρη. Αναλυτικότερα, θα επιχειρηθεί η ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που οδήγησαν το Συνασπισμό να στηρίξει από την πρώτη στιγμή την εξέγερση, πώς επιχείρησε να ερμηνεύσει την εξέγερση και ποιες οι αντιφάσεις στην απόπειρα αυτή, με ποιους πολιτικούς χώρους συγκρούστηκε, τι επεδίωκε από την εμπλοκή του, με ποια μέσα πάλης το διεκδίκησε αλλά και τις αντινομίες που προέκυψαν σχεδόν από την πρώτη στιγμή στο εσωτερικό του. Η μελέτη του πολιτικού λόγου της συγκεκριμένης πολιτικής οργάνωσης αναγκαστικά θέτει ζητήματα περί πολιτικής και πολιτικού εν γένει, αλλά και σχέσεων των δύο διαφορετικών χώρων στο επίπεδο της ιδεολογίας και της πρακτικής. Θα προσπαθήσω να δώσω απαντήσεις τόσο στο επίπεδο θεωρίας όσο και σ’ αυτό της πρακτικής αλλά και σε σχέση με το κομβικό ζήτημα της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής.

Δ. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος

Για την επανανομιμοποίηση του κατασταλτικού μηχανισμού, για την εκ νέου ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ σε «κόμμα του κράτους»: κόμματα και ΜΜΕ στην εξέγερση του Δεκεμβρίου

Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Δ. -Regarding the Re-Legitimation of the Coercive Apparatus and the Re-Casti from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Για την επανανομιμοποίηση του κατασταλτικού μηχανισμού, για την εκ νέου ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ σε «κόμμα του κράτους»: Κόμματα και ΜΜΕ στην εξέγερση του Δεκεμβρίου

Οι ονομασίες των πολιτικών γεγονότων αποκτούν βαρύτητα όταν, σύμφωνα με τον Tilly, φέρνουν ευρύτατα αναγνωρισμένα αποτελέσματα και όταν προκύπτουν σαφείς συνέπειες από το ότι ένα γεγονός αποκτά –ή αποτυγχάνει να αποκτήσει- μια ονομασία. Στα γεγονότα του Δεκεμβρίου, όπως προκύπτει από την έρευνα σε πραγματολογικό υλικό (δημόσιες τοποθετήσεις κυβερνητικών και κομματικών στελεχών και βουλευτών, πρωτοσέλιδα και αρθρογραφία, δελτία ειδήσεων, ενημερωτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές, στο διάστημα 6-24/12/2008), κόμματα και ΜΜΕ αρθρώνουν έναν ανταγωνιστικό-συμβιωτικό πολιτικό λόγο, με τα ΜΜΕ να διεκδικούν, όχι απλώς την πρωτοκαθεδρία επί της νοηματοδότησης/«ονομασίας», αλλά την καθοδήγηση του απονομιμοποιημένου πολιτικού συστήματος και του κατασταλτικού μηχανισμού, μέσω μιας συστηματικής καταγγελίας της «διάλυσης του κράτους» που συντελεί στην επανανομιμοποίηση των τελευταίων και την εκ νέου ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ ως «κόμματος του κράτους».
Σε αντίθεση με τα κόμματα, τα ΜΜΕ υιοθετούν την ερμηνεία των γεγονότων ως εξέγερση, την ίδια στιγμή που επιχειρούν, από κοινού με το πολιτικό σύστημα, να καταστήσουν α) τη δολοφονία του 15χρονου μαθητή αντικείμενο εθνικού πένθους, β) τον δράστη και το συνήγορό του αντικείμενο εθνικής καταδίκης και, ταυτόχρονα, γ) την εξέγερση, ως συνολικό φαινόμενο, υποκείμενο εθνικής κρίσης, συνεπώς δ) την συναίνεση στην καταστολή της, εθνικό χρέος.
Στην ίδια προοπτική εγγράφεται εξάλλου ο λόγος περί οργανωμένου σχεδίου (κατά της «Χώρας» ή του «Λαού»: οι δύο εγκλητικοί λόγοι είναι ομόλογοι, καθ’όσον εξίσου «ενοποιητικοί»/κατασταλτικοί των «διαφορών»), ενώ το μόνο κόμμα που επιχειρεί να αναδείξει τις διαφορές και να προσδιορίσει με πολιτικούς όρους το φαινόμενο της εξέγερσης, βάλλεται –ενίοτε και με εμφυλιοπολεμική ορολογία- από ολόκληρο το πολιτικό σύστημα και την πλειονότητα των ΜΜΕ, μεταξύ άλλων και διά της χειραγώγησης των εσωτερικών του αντιθέσεων.
Ως εκ των προαναφερθέντων, καθώς και α) διά της οικειοποίησης των μαθητών και των μη βίαιων ρεπερτορίων, β) διά της υπερπροβολής των βίαιων ενεργειών και της ηθικολογικής αντιμετώπισής τους και τελικά γ) της χειραγώγησης των μεσαίων στρωμάτων, τα ΜΜΕ επιταχύνουν την αποδιάρθρωση της ηγεμονίας της ΝΔ, με όρους και σε όφελος της ακροδεξιάς και, σε τελική ανάλυση, του ΠΑΣΟΚ, είτε διαπλάθοντας τον λόγο τους, είτε εκπονώντας έναν πολιτικό λόγο συμβατό με τον δικό τους. Μολονότι, λοιπόν, τα ΜΜΕ ανταγωνίζονται και απαξιώνουν το πολιτικό σύστημα, εκδηλώνουν στη συγκυρία μια πολιτικά προσδιορίσιμη μεροληψία που επιβεβαιώνει την τοποθέτηση του επίσημου μηχανισμού της ενημέρωσης στο στρατηγικό πεδίο του κράτους και τη συνυπόσταση ιδεολογικών και κατασταλτικών μηχανισμών, κατά τις αναλύσεις των Αλτουσέρ και Πουλαντζά.

VII 12.30-14.30

Πολιτική βία και καταστολή: σχεσιακές προσεγγίσεις

►Συντονισμός: Ν. Σερντεδάκις, Πανεπιστήμιο Κρήτης

D. dellaPorta, European University Institute

Riots: a Dynamic View

Della Porta, D. -Riots: A Dynamic View from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Most social science concepts are contested—but some more so. This is the case for riot, that (as terrorism or Nimby), derives from everyday language, and is used in a stigmatizing way to single out irrational and deviant behavior. While people freely admit that they demonstrate, even in unconventional and sometime “disobedient”, forms, they usually deny that they are rioting, using different terms for defining what they are doing. Additionally, in the social sciences as well as in the political debate, the riot as a form of violence received only sporadic attention. As for other forms of violence, the interpretations about riots and rioting vary dramatically, being influenced by both the specific characteristics of the analysed riots as well as the scientific or political background positions of the analysts. Focusing on the debate in the social science and historical research, and using as illustrations the analysis of the most recent “riots” in France in December 2005 and in Greece in 2008, this presentation addresses: a) The causes for riots: the riots’ narratives; b) The riots within: riots dynamics.

M. Diani, University of Trento

The unusual suspects: radical repertoires in consensual settings

Diani, M. -The ‘Unusual Suspects’: Radical Repertoires in Consensual Settings from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
This paper looks at the role of radical repertoires of collective action in settings that are not usually regarded as the primary location for political contention. Data originate from studies that the author has conducted on both individual activists and organizational fields. In the first case, the paper explores attitudes toward physical violence against political opponents among Italian anti-war demonstrators on February 15, 2003. Do people condoning such acts meet a particular profile? The second part of the paper looks at the role of radical repertoires in shaping (either facilitating or, most likely, discouraging) inter-organizational collaborations within civil society in two British cities. The presumed distinctiveness of radical repertoire vis-à-vis other forms of collective action is then re-assessed.

D. Rucht, Free University of Berlin

Political violence in

Germany

Rucht, D. -Political Violence in Germany from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
The paper, first, aims at describing the evolution and changing patters of political violence in Germany. This predominantly quantitative empirical overview will be mainly based on a large data set on protest events (derived from newspaper). It refers to West Germany from 1950 to 1989 and to the united Germany from 1990 to 2002. As a complement, also data from official reports on "extremism" will be used. The protest event analysis shows that, contrary to widespread assumptions, the proportion of violent collective protest out of all protest increased over time. Since the 1990s, this increase is mainly a result of right-extremist activities which are impressive in numbers of events but much less so in numbers of participants. Second, the paper develops several hypotheses about the underlying reasons for the increase in the aggregate and some of the changing patterns of political violence. These hypotheses draw on theories/concepts of relative deprivation, political opportunities, discursive opportunities and interaction effects. It is argued that three factors are crucial in causing different levels of political violence: (a) the presence or absence of "mediating structures" at the macro level between challenger groups and the established forces, (b) (a) the presence or absence of "mediating structures" between the moderate and the radical branches of each the political right and the political left, and (c) the strategies and tactics of policing of protest.

D. Waddington, Sheffield Hallam University

Applying the Flashpoints Model of public Disorder to the 2001 Bradford Riot: Implications For Public Order Policing

Waddington, D. -Applying the Flashpoints Model of public Disorder to the 2001 Bradford Riot: Implications For Public Order Polic from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
It is now almost 21 years since the publication of the first author's Flashpoints: Studies in Public Disorder, (Routledge, 1989), which he co-wrote with Karen Jones and Chas Critcher. In this book, and in numerous subsequent publications, Waddington and his colleagues (including the second author) have outlined and refined the so-called Flashpoints Model of Public Disorder, whose six levels of analysis have been the basis of descriptions and analyses of case studies of disorderly (and orderly) crowd events in Britain and North America. Other scholars have also applied the model to instances of disorder occurring in Europe, Asia, Australasia, and North and South America. The model has had its critics and detractors. The most recent of these are Paul Bagguley and Yasmin Hussain, who level several criticisms of the model in their book on the 2001 UK Bradford riot, Riotous Citizens: Ethnic Conflict in Multicultural Britain. This paper attempts to turn the table on these authors by applying the Flashpoints Model in explanation of the Bradford riot and thereby showing its continuing relevance to our understanding of public disorder.

VIII 17.00-19.00

«Παλαιά» και «νέα» συγκρουσιακά υποκείμενα στον ελληνικό Δεκέμβρη του 2008: ανανεώνοντας τα διεκδικητικά ρεπερτόρια

►Συντονισμός: Δ. Χαραλάμπης, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Γ. Π. Αναστασόπουλος, Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Ζείτε ψεύτικες ζωές»Τομές και νέες προσεγγίσεις στην κοινωνική κριτική και την πολιτική σκέψη, μέσα από πολιτικές πράξεις της εξέγερσης

Αναστασόπουλος, Γ. Π. -'You Lead Fake Lives': Ruptures and New Approaches in Social Critique and Political Thoug from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Τομές και νέες προσεγγίσεις στην κοινωνική κριτική και την πολιτική σκέψη, μέσα από πολιτικές πράξεις της εξέγερσης

Η παρούσα εισήγηση εξετάζει κατά βάσην κείμενα της εξέγερσης, είτε αυτόνομα, είτε στο πλαίσιο δράσεων, που αποστασιοποιήθηκαν από το βίαιο φαντασιακό, αλλά και από την παραδοσιακή -οικονομίστικη κατά κανόνα- κριτική προς το σύστημα. Πολιτικές πράξεις, όχι κυρίαρχες, αλλά μειοψηφικές μέσα στα πλαίσια της εξέγερσης, που αναδεικνύουν ωστόσο αντίστοιχες τάσεις και προβληματισμούς μέσα στην ελληνική κοινωνία.Το «γράμμα των φίλων του Αλέξη», τα κείμενα και οι δράσεις συλλογικοτήτων, όπως αυτές των σπουδαστών των δραματικών σχολών, των σχολών χορού, αλλά και ενεργών πολιτών, η κατάληψη της λυρικής σκηνής, ή της κρατικής τηλεόρασης κ.α. ανέδειξαν ένα λόγο βαθύτατα πολιτικό, κριτικό κατά κύριο λόγο προς το κενό νοήματος των σύγχρονων κοινωνιών, το γενικευμένο κομφορμισμό και το φαντασιακό της αντιπροσώπευσης. Ενώ παράλληλα, ανέδειξαν το ζήτημα της ελευθερίας, της ατομικής ευθύνης, της ανεκτικότητας και εν γένει το πρόταγμα μιας άλλης προοπτικής για την κοινωνία, πέρα από τα παραδοσιακά σχήματα των εγχώριων εκφραστών του κοινωνικού ριζοσπαστισμού. Θα εξεταστεί επίσης το κατά πόσον οι παραπάνω δράσεις εξειδικεύτηκαν σε συγκεκριμένα προγραμματικά αιτήματα, αλλά και οι διαφοροποιήσεις τους σε σχέση με κείμενα άλλων συλλογικοτήτων, κατά την ίδια περίοδο. Ενώ τέλος, θα γίνει μια προσπάθεια αποτίμησης της απήχησής τους, της επιρροής σε κινήσεις και δράσεις πολιτών κατά το επόμενο διάστημα.

Θ. Τσακίρης,

Η εξέγερση του Δεκέμβρη 2008 και τα εργατικά συνδικάτα: η περίπτωση των νέων συνδικάτων επισφαλώς εργαζομένων.

Τσακίρης, Θ. -The December 2008 Uprising and Trade Unions: The Case of the New Unions of the Casually Employed from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Η εξέργερση του Δεκέμβρη 2008 και τα εργατικά συνδικάτα: η περίπτωση των νέων συνδικάτων επισφαλώς εργαζομένων

Η ελληνική κοινωνία βίωσε μία από τις πιο βίαιες διαμαρτυρίες της μεταπολίτευσης τον Δεκέμβριο 2008. Η δολοφονία του νεαρού μαθητή από άνδρες της αστυνομικής μονάδας ειδικών φρουρών πυροδότησε την άμεση παρέμβαση ομάδων αντιεξουσιαστικών και αναρχικών ομάδων από τη μια και την άλλη μια σειρά κοινωνικές δυνάμεις και ομάδες που αναζητούσαν μια πιο οργανωμένη μαχητική δράση που να έφερναν στο προσκήνιο τα αιτήματα της εργατικής τάξης αυτής της περιόδου που βιώνει την κατάσταση της εργασιακής επισφάλειας. Η παρούσα ανακοίνωση αποσκοπεί στο να διευρευνήσει υπό ποίες συνθήκες αναδύθηκε μια νέα συνδικαλιστική πραγματικότητα, που πήρε τη μορφή των νέων σωματείων εργαζομένων σε συνθήκες εργασιακής επισφάλειας, τα οποία λειτουργούν με άμεση δημοκρατία, ανακλητούς εκπροσώπους και εμπλουτίζουν τα παραδοσιακά ρεπερτόρια δράσης με νέες μορφές αγώνα, όπως καταλήψεις χώρων εργασίας, ευέλικτες στάσεις εργασίας και απεργίες και παρεμπόδιση λειτουργίας χώρων εργασίας. Αυτή η νέα συνδικαλιστική πραγματικότητα απεικονίστηκε καθαρά με την κατάληψη των γραφείων της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) κατά τη διάρκεια της περιόδου των γεγονότων του Δεκεμβρίου. Θα ερευνηθούν οι αντιδράσεις του πολιτικού συστήματος απέναντι στην «εξέγερση του Δεκέμβρη» και ιδιαίτερα απέναντι στον κόσμο της επισφαλούς εργασίας, καθώς και των πολιτικών κομμάτων και των επίσημων συνδικάτων (ΓΣΕΕ, Δευτεροβάθμιες Οργανώσεις). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ερώτημα του κατά πόσο ο πολιτικός λόγος των νέων συνδικαλιστικών συλλογικοτήτων αντλεί τα σχήματά του από παλαιότερες παραδοσιακές αντιλήψεις του ριζοσπαστικού συνδικαλισμού (π.χ. αναρχοσυνδικαλισμός, εργατική αυτονομία κ.ά) ή, αντιθέτως, δημιουργεί νέα σχήματα και ταυτότητες σε ρήξη ή/και σύνθεση με τις παλιότερες (π.χ. εντάσσεται στο γενικότερο κίνημα αμφισβήτησης της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης ή περιορίζεται στα στενά εθνικά πλαίσια). Παράλληλα θα εξεταστεί ο τρόπος εκφοράς και διάδοσης του λόγου των νέων συνδικαλιστικών συλλογικοτήτων και η χρήση νέας τεχνολογίας μέσων για την αμφίδρομη επικοινωνία. Για την έρευνα θα χρησιμοποιηθούν αρχεία εφημερίδων, ανακοινώσεων και συνεντεύξεις με μέλη και στελέχη των νέων συνδικαλιστικών συλλογικοτήτων και θα γίνει χρήση αντίστοιχων μέσων για την ανάλυση του λόγου του επίσημου συνδικαλιστικού κινήματος απέναντι στην «εξέγερση του Δεκέμβρη».

Κ. Καβουλάκος, ΑΠ Θ (υπό διορισμό)

Οργανωμένη βία μετα την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008

Καβουλάκος, Κ. -Organised Violence Following the December 2008 Uprising from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Οργανωμένη βία μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008.

Η εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 χαρακτηρίστηκε από γεγονότα κρατικής καταστολής αλλά και υιοθέτησης βίαιων μορφών δράσης εκ μέρους των εξεγερμένων. Τα γεγονότα αυτά δημιούργησαν στους συμμετέχοντες εμπειρίες σύγκρουσης, ριζοσπαστικής δράσης και καταστολής και προσδοκίες για ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές.
Μετά τον Δεκέμβρη του 2008 η οργανωμένη βία γνώρισε τεράστια έξαρση από μεγάλο αριθμό διαφορετικών ομάδων και με σημαντική γεωγραφική διασπορά στον ελληνικό χώρο. Η μορφή της βίας ποικίλει: από επιθέσεις με στόχο ανθρώπινα θύματα ως αιφνίδιες συλλογικές «καταδρομικές» επιθέσεις για τη θραύση βιτρινών ή την πρόκληση ζημιών σε γραφεία επιχειρήσεων. Αντίστοιχη ποικιλία συναντάμε και στις οργανωτικές μορφές των υποκειμένων που ασκούν τη βία: από οργανώσεις με διαρκή δράση, υψηλό βαθμό οργάνωσης και μυστικότητας ως χαλαρές οργανωτικές μορφές με συγκυριακή δράση. Η παρούσα έρευνα στηρίζεται αφενός στην αναλυτική καταγραφή και τη στατιστική επεξεργασία των βίαιων δράσεων μετά την εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2008 και αφετέρου την ανάλυση του πολιτικού λόγου των προκηρύξεων ανάληψης ευθύνης των παραπάνω επιθέσεων. Με τους παραπάνω τρόπους καθίσταται δυνατή αφενός η κατηγοριοποίηση των μορφών βίαιης δράσης, των οργανώσεων, των αιτημάτων και των στόχων των επιθέσεων και αφετέρου απεικόνιση της γεωγραφίας της βίας. Κύριος στόχος της έρευνας είναι η αναζήτηση της σχέσης της εξέγερσης με τις διαφορετικές μορφές οργανωμένης βίας. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται εργαλεία προσέγγισης των κοινωνικών κινημάτων και της συλλογικής δράσης όπως η πολιτική ευκαιρία, ο συγκρουσιακός κύκλος και τα διεκδικητικά ρεπερτόρια. Καθώς η σχετικά μικρή χρονική απόσταση από τα γεγονότα του Δεκέμβρη δεν επιτρέπει οριστικές απαντήσεις η παρουσίαση καταλήγει στη διατύπωση προσωρινών συμπερασμάτων και ερωτημάτων για μελλοντική έρευνα. Η εισήγηση στηρίζεται σε στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από το Παρατηρητηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής. Το Παρατηρητήριο αποτελεί ένα ανεξάρτητο μη χρηματοδοτούμενο ερευνητικό εγχείρημα καταγραφής του συνόλου των συμβάντων διαμαρτυρίας ανά έτος. Στην έρευνα αυτή συμμετέχουν μέλη ΔΕΠ και υποψήφιοι διδάκτορες του Παντείου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Δ. Πόταρη, University of Oxford

Μια δομική προσέγγιση στις εξεγέρσεις του Δεκεμβρίου: διαρθρωτικά εμπόδια και κρίσεις νομιμότητας

Πόταρη, Δ. -A Structural Approach of the December Uprising: Barriers and Legtiimation Crises from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Μια Δομική Προσέγγιση στις Εξεγέρσεις του Δεκεμβρίου :
Διαρθρωτικά Εμπόδια και Κρίσεις Νομιμότητας

Στόχος του κειμένου αυτού είναι να εισάγει μια θεωρητική προοπτική μέσω της οποίας οι βίαιες εξεγερσιακές δράσεις του Δεκέμβρη του 2008 μπορούν να ταξινομηθούν και να εννοηθούν ως πολιτικά φαινόμενα. Οι ερωτήσεις οι οποίες αποτελούν τον κεντρικό άξονα της προτεινόμενης ανάλυσης είναι οι εξής: Ποιά ήταν η φύση τούτων των εξεγέρσεων ως πολιτικά φαινόμενα; Μέσω ποίου θεωρητικού πρίσματος μπορούμε να τις κατηγοριοποιήσουμε ως δρώμενα κοινωνικοπολιτικής σημασίας; Ποιες ήταν οι συνέπειές τους για την ευρύτερη πολιτική κατάσταση στη χώρα μας; Ως εκ τούτου, ο στόχος του άρθρου αποτελείται από τρία επιμέρους βήματα, τα οποία αντίστοιχα θα προσπαθήσουν να εισάγουν μία ερμηνεία όσον αφορά στα αίτια των εξεγέρσεων, τη φύση ή το status τους ως πολιτικά φαινόμενα και, τέλος, τις συνέπειες τις οποίες μπορεί να σηματοδοτούν για την κατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρας μας.
Εν πρώτοις η ανάλυση εισάγει μία εννοιολογική προσέγγιση στο θέμα, η οποία θα επιδιώξει να παρουσιάσει το πλαίσιο τούτων των ταραχών δομικά – δηλαδή, ως ένα κοινωνικό πολιτικό σύστημα το οποίο αποτελείται από μια συγκεκριμένη, και ταυτοχρόνως πολυδιάστατη, δομή. Για το σκοπό αυτό θα εισαχθούν τα εννοιολογικά μοντέλα του Luhmann, το λεγόμενο μοντέλο συστημάτων (Systems’ Theory), και το μοντέλο θεωρίας πεδίου (Field Theory) του Bourdieu, τα οποία θα αποτελέσουν τη εννοιολογική βάση της ανάλυσης, και των οποίων η εφαρμογή θα λάβει υπόψη την κοινωνική, πολιτική, οικονομική, πολιτισμική και συμβολική υπόσταση του εν λόγω πολιτικού συστήματος. Το βασικό επιχείρημα που συνίσταται από αυτή την ανάλυση υποστηρίζει ότι οι Δεκεμβριανές εξεγέρσεις ήταν το αποτέλεσμα διαρθρωτικών αποφράξεων που λαμβάνουν χώρα στο κοινωνικοπολιτικό μας σύστημα, στα κανάλια μεταφοράς κοινωνικής ενέργειας, αντιπροσώπευσης και συμμετοχής, καθώς και πως οι εν λόγω αποφράξεις οφείλονται στην ευρύτερη δομική ακαμψία η οποία υφίστανται μεμονωμένα αλλά και μεταξύ των διαύλων επικοινωνίας ανάμεσα στις διαφορετικές διαστάσεις που απαρτίζουν το κοινωνικοπολιτικό σύστημα. Αυτά τα διαρθρωτικά εμπόδια, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα τη σκληροποίηση των συστημικών αγωγών κοινωνικής ενέργειας, τείνουν να δημιουργούν υπερφορτώσεις στους κοινωνικούς μηχανισμούς –υπερφορτώσεις οι οποίες μεταφράζονται ως πίεση στα κανάλια του συστήματος, και οι οποίες δημιουργούν ανάγκη μηχανισμών κοινωνικής αποσυμπίεσης. Το δεύτερο μέρος του άρθρου θα προσπαθήσει να προσδιορίσει τη φύση των εν λόγω εξεγέρσεων. Το βασικό επιχείρημα είναι πως οι βίαιες Δεκεμβριανές εξεγέρσεις δεν μπορούν να θεωρηθούν απόλυτα ως επαναστατικές δράσεις, δεδομένου ότι απουσίαζε από αυτές μία επαρκής θεωρητική-κανονιστική αιτιολόγηση, ή ένα περιεκτικό σύστημα ιδεών που είναι απαραίτητο για τη μετατροπή της βίας σε νόμο, και το οποίο ορίζει και διαφοροποιεί την έννοια της επαναστατικής δράσης από άλλες μορφής βίας. Βάσει αυτού, υιοθετώντας μια Χαμπερμασιανή προοπτική, η εισήγηση προτείνει πως ίσως θα ήταν πιο φερέκαρπο να νοήσουμε τα Δεκεμβριανά γεγονότα ως δυνατές ενδείξεις μίας έντονης και βαθειάς κρίσης νομιμότητας, η οποία όμως, λόγω της έλλειψης συγκεκριμένων νοηματικών στοιχείων, εν τούτοις ουσιαστικά δεν μετασχηματίσθηκε σε επαναστατική δράση. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα που απορρέουν από την παραπάνω ανάλυση, το άρθρο θα επιδιώξει να εξετάσει εν συντομία τα μηνύματα τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε από τη θεωρητική κατανόηση των Δεκεμβριανών εξεγέρσεων και τη σημασία τους για την κατάσταση της δημοκρατίας στην εποχή μας.

IX 19.30-21.30

Οι εξεγερσιακές δράσεις ως παράδειγμα συγκρουσιακής πολιτικής: κρίσιμες θεωρητικές διευκρινίσεις

►Συντονισμός: M. Diani, University of Trento

C. Rootes, University of Kent

Riots and violent protest: situational and contrived political confrontation through four decades

Rootes, C. -Riots and violent protest: situational and contrived political confrontation through four decades from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
My presentation will not report new empirical findings, but will reflect on my reading of reports and investigations of riots and protests from the 1964 ‘police car riot’ at the University of California, Berkeley, through the Chicago ‘Days of Rage’ of 1969, and the ‘student riots’ of Paris, May 1968. I will compare and contrast these with accounts of the Brixton, Toxteth and St.Pauls riots in London, Liverpool and Bristol respectively, and perhaps with the urban riots in France during the past decade, making at least passing reference to the US urban riots of the 1970s. I hypothesise that the latter are examples of ‘situational’ political confrontation, arising out of long-standing local grievances rooted in social inequality and racial discrimination, compared with the former which might be better described as ‘deliberately contrived’ confrontations. Both kinds of confrontational protest spring from grievances, and in both cases the violence may be wholly or in part a product of, or at least be exacerbated by, the responses of the policing authorities. But are mediated by local and national political cultures in which the place of and attitudes to political violence vary considerably, influenced, positively and negatively by recent or distant historical precedents. It appears to me that the street violence in Athens in 2008 had something of both, but that is something I would hope to learn more about in the course of the conference.

Ν. Σερντεδάκις, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Εξεγέρσεις και κοινωνικά κινήματα: μια θεωρητική σύνθεση

Σερντεδάκις, Ν. -Uprisings and Social Movements: A Theoretical Synthesis from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Εξεγερσιακές και κοινωνικά κινήματα: μια θεωρητική σύνθεση

Στο κείμενο αυτό επιχειρείται η ανάδειξη ενός ελλείμματος στις σύγχρονες προσεγγίσεις της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων σχετικά με τα φαινόμενα των σποραδικών εξεγέρσεων που εκδηλώνονται στις κοινωνίες όπου κυριαρχούν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Υποστηρίζεται ότι ένας από τους κινδύνους που διατρέχουμε είναι να θεωρήσουμε τις εξεγέρσεις ως ένα προ-πολιτικό φαινόμενο, ως την εκδήλωση του ανορθολογισμού των μαζών και της κοινωνικής παθολογίας που γεννά ανομικά υποκείμενα και συμπεριφορές. Ο αντίθετος κίνδυνος έγκειται στο να επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε τις συλλογικές δράσεις που αποκτούν βίαιο περιεχόμενο με τους ίδιους όρους που αναλύουμε τα αναγνωρισμένα κοινωνικά κινήματα. Καταληκτικά προτείνεται μια σύνθεση των σύγχρονων προσεγγίσεων περί της συγκρουσιακής πολιτικής με προγενέστερες προσεγγίσεις που διαμορφώνονται λαμβάνοντας υπόψη τους τις διαδικασίες κοινωνικής κρίσης και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης.

Λ. Κοτρωνάκη /Σ. Ι. Σεφεριάδης, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Στα μονοπάτια της οργής: το χωροχρονικό μιας εξέγερσης (Αθήνα, Δεκέμβρης 2008)

Κοτρωνάκη, Λ./ Σεφεριάδης, Σ. Ι. -Along the Pathways of Rage: The Space-Time of an Uprising (Athens, 2008) from © Contentious_Politics_Circle on Vimeo.
Στα μονοπάτια της οργής: το χωροχρονικό μιας εξέγερσης (Αθήνα, Δεκέμβρης 2008)

Τα «Δεκεμβριανά» δεν ήταν ούτε μόνο νεολαιίστικη έκρηξη, ούτε μια παρατεταμένη συγκρουσιακή «γιορτή» των γηγενών των Εξαρχείων. Θεωρώντας τα γεγονότα που σημάδεψαν τον ελληνικό Δεκέμβρη του 2008, ως κατεξοχήν έκφανση συγκρουσιακής πολιτικής η εισήγησή μας αποσκοπεί πρωτίστως στη θεωρητική τους αποτίμηση και αξιοποίηση. Εκτιμούμε ότι τα υφιστάμενα εννοιολογικά εργαλεία, αν και εξαιρετικά χρήσιμα για μια πρώτη, βασική ερμηνεία της έκρηξης του Δεκέμβρη, παρουσιάζουν εντούτοις κενά που ο αναστοχασμός πάνω στην ελληνική περίπτωση είναι δυνατόν να καλύψει. Το πρώτο πρόβλημα είναι εννοιολογικό. Γεγονότα όπως αυτά του Δεκέμβρη τείνουν να εκλαμβάνονται ως απλές ταραχές (riots) –εκδοχές ενός αδιαφοροποίητα «βίαιου» ρεπερτορίου συλλογικής δράσης. Όμως οι «ταραχές» αυτές πουθενά δεν ορίζονται. Η πρώτη εννοιολογική μας μέριμνα εστιάζεται συνεπώς εκεί —στο σαφή προσδιορισμό της κρίσιμης αυτής μορφής συλλογικών δράσεων. Έχοντας αναδείξει τον βασικό σημασιολογικό πυρήνα των «ταραχών», θεωρούμε ωστόσο πως, για την αποτίμηση περιπτώσεων όπως αυτή που μας απασχολεί, η έννοια δεν επαρκεί και χρειάζεται συμπλήρωση. Ο ελληνικός Δεκέμβρης δεν ήταν απλώς ταραχή, αλλά μια ειδική –και ως τα σήμερα θεωρητικά αδιερεύνητη— διεκδικητική μορφή που αποκαλούμε εξεγερσιακές συλλογικές δράσεις. Κρίσιμος διαφοροποιητικός παράγοντας αποτελεί κατά τη γνώμη μας διάχυση των δράσεων σε ακτίνα πολύ μεγαλύτερη από την εστία της αρχικής τους ανάληψης. Προκειμένου να διερευνήσουμε τους τρόπους με τους οποίους επιτελείται η κομβική αυτή διαδικασία, εστιάζουμε την προσοχή μας σε τρεις παραμελημένες διαστάσεις της συγκρουσιακής πολιτικής, τη συγκινησιακή, τη χωρική και τη χρονική.